Hai mươi ba năm trước, có
một người con gái trẻ lang thang qua làng tôi, đầu bù tóc rối, gặp ai cũng cười
cười, cũng chả ngại ngần ngồi tè trước mặt mọi người. Vì vậy, đàn bà trong làng
đi qua cô gái thường nhổ nước bọt, có bà còn chạy lên trước dậm chân, đuổi
"Cút cho xa!". Thế nhưng cô gái không bỏ đi, vẫn cứ cười ngây dại
quanh quẩn trong làng.
Hồi đó, cha tôi đã 35 tuổi.
Cha làm việc ở bãi khai thác đá bị máy chém cụt tay trái, nhà lại quá nghèo,
mãi không cưới được vợ. Bà nội thấy con điên có sắc vóc, thì động lòng, quyết
định mang cô ta về nhà cho cha tôi, làm vợ, chờ bao giờ cô ta đẻ cho nhà tôi
"đứa nối dõi" sẽ đuổi đi liền. Cha tôi dù trong lòng bất nhẫn, nhưng
nhìn cảnh nhà, cắn răng đành chấp nhận. Thế là kết quả, cha tôi không phải mất
đồng xu nào, nghiễm nhiên thành chú rể.
Khi mẹ sinh tôi, bà nội ẵm
cháu, hóp cái miệng chẳng còn mấy cái răng vui sướng nói: "Cái con mẹ điên
này, mà lại sinh cho bà cái đứa chống gậy rồi!". Có điều sinh tôi ra, bà
nội ẵm mất tôi, không bao giờ cho mẹ đến gần con.
Mẹ chỉ muốn ôm tôi, bao
nhiêu lần đứng trước mặt bà nội dùng hết sức gào lên: "Đưa, đưa
tôi..." bà nội mặc kệ. Tôi còn trứng nước như thế, như khối thịt non, biết
đâu mẹ lỡ tay vứt tôi đi đâu thì sao? Dù sao, mẹ cũng chỉ là con điên. Cứ mỗi
khi mẹ khẩn cầu được bế tôi, bà nội lại trợn mắt lên chửi: "Mày đừng có
hòng bế con, tao còn lâu mới đưa cho mày. Tao mà phát hiện mày bế nó, tao đánh
mày chết. Có đánh chưa chết thì tao cũng sẽ đuổi mày cút!". Bà nội nói với
vẻ kiên quyết và chắc chắn. Mẹ hiểu ra, mặt mẹ sợ hãi khủng khiếp, mỗi lần chỉ
dám đứng ở xa xa ngó tôi. Cho dù vú mẹ sữa căng đầy cứng, nhưng tôi không được
một ngụm sữa mẹ nào, bà nội đút từng thìa từng thìa nuôi cho tôi lớn. Bà nói,
trong sữa mẹ có "bệnh thần kinh", nếu lây sang tôi thì phiền lắm.
Hồi đó nhà tôi vẫn đang giãy
giụa giữa vũng bùn lầy của nghèo đói. Đặc biệt là sau khi có thêm mẹ và tôi,
nhà vẫn thường phải treo niêu. Bà nội quyết định đuổi mẹ, vì mẹ không những chỉ
ngồi nhà ăn hại cơm nhà, còn thỉnh thoảng làm thành tiếng thị phi.
Một ngày, bà nội nấu một nồi
cơm to, tự tay xúc đầy một bát cơm đưa cho mẹ, bảo: "Con dâu, nhà ta bây
giờ nghèo lắm rồi, mẹ có lỗi với cô. Cô ăn hết bát cơm này đi, rồi đi tìm nhà
nào giàu có hơn một tí mà ở, sau này cấm không được quay lại đây nữa, nghe
chửa?". Mẹ tôi vừa và một miếng cơm to vào mồm, nghe bà nội tôi hạ
"lệnh tiễn khách" liền tỏ ra kinh ngạc, ngụm cơm đờ ra lã tã trong
miệng. Mẹ nhìn tôi đang nằm trong lòng bà, lắp bắp kêu ai oán: "Đừng...
đừng...". Bà nội sắt mặt lại, lấy tác phong uy nghiêm của bậc gia trưởng
nghiêm giọng hét: "Con dâu điên mày ngang bướng cái gì, bướng thì chả có
quả tốt lành gì đâu. Mày vốn lang thang khắp nơi, tao bao dung mày hai năm rồi,
mày còn đòi cái gì nữa? Ăn hết bát đấy rồi đi đi, nghe thấy chưa hả?". Nói
đoạn bà nội lôi sau cửa ra cái xẻng, đập thật mạnh xuống nền đất như Dư Thái
Quân nắm gậy đầu rồng, "phầm!" một tiếng. Mẹ sợ chết giấc, khiếp
nhược lén nhìn bà nội, lại chậm rãi cúi đầu nhìn xuống bát cơm trước mặt, có
nước mắt rưới trên những hạt cơm trắng nhệch. Dưới cái nhìn giám sát, mẹ chợt
có một cử động kỳ quặc, mẹ chia cơm trong bát một phần lớn sang cái bát không
khác, rồi nhìn bà một cách đáng thương hại.
Bà nội ngồi thẫn thờ, hoá
ra, mẹ muốn nói với bà rằng, mỗi bữa mẹ sẽ chỉ ăn nửa bát, chỉ mong bà đừng
đuổi mẹ đi. Bà nội trong lòng như bị ai vò cho mấy nắm, bà nội cũng là đàn bà,
sự cứng rắn của bà cũng chỉ là vỏ ngoài. Bà nội quay đầu đi, nuốt những nước
mắt nóng đi, rồi quay lại sắt mặt nói: "Ăn mau ăn mau, ăn xong còn đi. Ở
nhà này cô cũng chết đói thôi!". Mẹ tôi dường như tuyệt vọng, đến ngay cả
nửa bát cơm con cũng không ăn, thập thễnh bước ra khỏi cửa, nhưng mẹ đứng ở bậc
cửa rất lâu không bước ra. Bà nội dằn lòng đuổi: "Cô đi, cô đi, đừng có
quay đầu lại. Dưới gầm trời này còn nhiều nhà người ta giàu!". Mẹ tôi quay
lại, đưa một tay ra phía lòng bà, thì ra, mẹ muốn được ôm tôi một tí.
Ảnh minh họa - Nguồn : Internet
Bà nội lưỡng lự một lúc, rồi
đưa tôi trong bọc tã lót cho mẹ. Lần đầu tiên mẹ được ẵm tôi vào lòng, môi nhắp
nhắp cười, cười hạnh phúc rạng rỡ. Còn bà nội như gặp quân thù, hai tay đỡ sẵn
dưới thân tôi, chỉ sợ mẹ lên cơn điên, quăng tôi đi như quăng rác. Mẹ ôm tôi
chưa được ba phút, bà nội không đợi được giằng tôi trở lại, rồi vào nhà cài
chặt then cửa lại.
Khi tôi bắt đầu lờ mờ hiểu
biết một chút, tôi mới phát hiện, ngoài tôi ra, bọn trẻ chơi cùng tôi đều có
mẹ. Tôi tìm cha đòi, tìm bà đòi, họ đều nói, mẹ tôi chết rồi. Nhưng bọn bạn
cùng làng đều bảo tôi: "Mẹ mày là một con điên, bị bà mày đuổi đi
rồi." Tôi tìm bà nội vòi vĩnh, đòi bà phải trả mẹ lại, còn chửi bà là đồ
"bà lang sói", thậm chí hất tung mọi cơm rau bà bưng cho tôi. Ngày
đó, tôi làm gì biết "điên" nghĩa là cái gì đâu, tôi chỉ cảm thấy nhớ
mẹ tôi vô cùng, mẹ trông như thế nào nhỉ? mẹ còn sống không?
Không ngờ, năm tôi sáu tuổi,
mẹ tôi trở về sau 5 năm lang thang.
Hôm đó, mấy đứa nhóc bạn tôi
chạy như bay tới báo: "Thụ, mau đi xem, mẹ mày về rồi kìa, mẹ bị điên của
mày về rồi!" Tôi mừng quá đít nhổng nhổng, co giò chạy vội ra ngoài, bà
nội và cha cũng chạy theo tôi. Đây là lần đầu tiên tôi nhìn thấy mẹ, kể từ khi
biết nhớ. Người đàn bà đó vẫn áo quần rách nát, tóc tai còn những vụn cỏ khô
vàng khè, có trời mới biết là do ngủ đêm trong đống cỏ nào. Mẹ không dám bước
vào cửa, nhưng mặt hướng về phía nhà tôi, ngồi trên một hòn đá cạnh ruộng lúa
trước làng, trong tay còn cầm một quả bóng bay bẩn thỉu. Khi tôi và lũ trẻ đứng
trước mặt mẹ, mẹ cuống cuồng nhìn trong đám tôi tìm con trai mẹ. Cuối cùng mẹ
dán chặt mắt vào tôi, nhìn tôi chòng chọc, nhếch mép bảo: "Thụ... bóng...
bóng...". Mẹ đứng lên, liên tục giơ lên quả bóng bay trong tay, dúi vào
lòng tôi với vẻ nịnh nọt. Tôi thì liên tục lùi lại. Tôi thất vọng ghê gớm,
không ngờ người mẹ ngày đêm tôi nhớ thương lại là cái hình người này. Một thằng
cu đứng cạnh tôi kêu to: "Thụ, bây giờ mày biết con điên là thế nào chưa?
Là mẹ mày như thế này đấy!"
Tôi tức tối đáp lại nó:
"Nó là mẹ mày ấy! Mẹ mày mới là con điên ấy, mẹ mày mới là thế này!"
Tôi quay đầu chạy trốn. Người mẹ bị điên này tôi không thèm. Bà nội và bố thì
lại đưa mẹ về nhà. Năm đó, bà nội đuổi mẹ đi rồi, lương tâm bà bị chất vấn dày
vò, bà càng ngày càng già, trái tim bà cũng không còn sắt thép được nữa, nên bà
chủ động đưa mẹ về, còn tôi lại bực bội, bởi mẹ đã làm tôi mất thể diện.
Tôi không bao giờ tươi tỉnh
với mẹ, chưa bao giờ chủ động nói với mẹ, càng không bao giờ gọi
"Mẹ!", khi phải trao đổi với mẹ, tôi gào là chủ yếu, mẹ không bao giờ
dám hé miệng.
Nhà không thể nuôi không mẹ
mãi, bà nội quyết định huấn luyện cho mẹ làm việc vặt. Khi đi làm đồng, bà nội
dắt mẹ đi "quan sát học hỏi", bà bảo mẹ không nghe lời sẽ bị đánh
đòn.
Sau một thời gian, bà nội
nghĩ mẹ đã được dạy dỗ tương đối rồi, liền để mẹ tự đi cắt cỏ lợn. Ai ngờ mẹ
chỉ cắt nửa tiếng đã xong cả hai bồ "cỏ lợn". Bà nội vừa nhìn đã tá
hỏa sợ hãi, cỏ mẹ cắt là lúa giống vừa làm đòng trỗ bông trong ruộng nhà người
ta. Bà nội vừa sợ vừa giận phát cuồng chửi rủa: "Con mẹ điên lúa và cỏ mà
không phân biệt được..." Bà nội còn đang chưa biết nên xoay xở ra sao, thì
nhà có ruộng bị cắt lúa tìm tới, mắng bà cố ý dạy con dâu làm càn. Bà nội tôi
lửa giận bốc phừng phừng, trước mặt người ta lấy gậy đánh vào eo lưng con dâu,
chửi: "Đánh chết con điên này, mày cút ngay đi cho bà..."
Mẹ tuy điên, nhưng vẫn biết
đau, mẹ nhảy nhỏm lên chạy trốn đầu gậy, miệng phát ra những tiếng lắp bắp sợ
hãi: "Đừng... đừng...". Sau rồi, nhà người ta cũng cảm thấy chướng
mắt, chủ động bảo: "Thôi, chúng tôi cũng chẳng bắt đền nữa. Sau này giữ cô
ta chặt một tí là được...". Sau khi cơn sóng gió qua, mẹ oại người dưới
đất thút thít khóc. Tôi khinh bỉ bảo: "Cỏ với lúa mà cũng chả phân biệt
được, mày đúng là lợn!" Lời vừa dứt, gáy tôi bị một cái tát lật, là bà. Bà
trừng mắt bảo tôi: "Thằng ngu kia, mày nói cái gì đấy? Mày còn thế này
nữa? Đấy là mẹ mày đấy!" Tôi vùng vằng bĩu môi: "Cháu không có loại
mẹ điên khùng thế này!"
"A, mày càng ngày càng
láo. Xem bà có đánh mày không!" Bà nội lại giơ tay lên, lúc này chỉ thấy
mẹ như cái lò xo bật từ dưới đất lên, che giữa bà nội và tôi, mẹ chỉ tay vào
đầu mẹ, kêu thảng thốt: "Đánh tôi, đánh tôi!"
Tôi hiểu rồi, mẹ bảo bà nội
đánh mẹ, đừng đánh tôi. Cánh tay bà trên không trung thõng xuống, miệng lẩm
bẩm: "Con mẹ điên này, trong lòng nó cũng biết thương con đây!". Tôi vào
lớp một, cha được một hộ chuyên nuôi cá làng bên mời đi canh hồ cá, mỗi tháng
lương 50 tệ. Mẹ vẫn đi làm ruộng dưới sự chỉ bảo của bà, chủ yếu là đi cắt cỏ
lợn, mẹ cũng không còn gây ra vụ rầy rà nào lớn nữa.
Nhớ một ngày mùa đông đói
rét năm tôi học lớp ba, trời đột ngột đổ mưa, bà nội sai mẹ mang ô cho tôi. Có
lẽ trên đường đến trường tôi mẹ đã ngã ì oạch mấy lần, toàn thân trông như con
khỉ lấm bùn, mẹ đứng ở ngoài cửa sổ lớp học nhìn tôi cười ngớ ngẩn, miệng còn
gọi tôi: "Thụ... ô...". Có mấy đứa bạn tôi cười khúc khích, tôi như
ngồi trên bàn chông, oán hận mẹ khủng khiếp, hận mẹ không biết điều, hận mẹ làm
tôi xấu hổ, càng hận thằng Phạm Gia Hỷ cầm đầu trêu chọc. Trong lúc nó còn đang
khoa trương bắt chước mẹ, tôi chộp cái hộp bút trước mặt, đập thật mạnh cho nó
một phát, nhưng bị Phạm Gia Hỷ tránh được. Nó xông tới bóp cổ tôi, chúng tôi
giằng co đánh nhau. Tôi nhỏ con, vốn không phải là đối thủ của nó, bị nó dễ
dàng đè xuống đất. Lúc này, chỉ nghe một tiếng "vút" kéo dài từ bên
ngoài lớp học, mẹ giống như một đại hiệp "bay" ào vào, một tay tóm cổ
Phạm Gia Hỷ, đẩy ra tận ngoài cửa lớp. Ai cũng bảo người điên rất khỏe, thật sự
đúng là như vậy. Mẹ dùng hai tay nhấc bổng thằng bắt nạt tôi lên trên không
trung, nó kinh sợ kêu khóc gọi bố mẹ, một chân béo ị khua khoắng đạp loạn xạ
trên không trung. Mẹ không thèm để ý, vứt nó vào ao nước cạnh cổng trường, rồi
mặt thản nhiên, mẹ đi ra.
Mẹ vì tôi gây ra đại hoạ, mẹ
lại làm như không có việc gì xảy ra. Trước mặt tôi, mẹ lại có vẻ khiếp nhược,
nhìn tôi vẻ muốn lấy lòng. Tôi hiểu ra đây là tình yêu của mẹ, dù đầu óc mẹ
không tỉnh táo, thì tình yêu của mẹ vẫn tỉnh táo, vì con trai của mẹ bị người
ta bắt nạt. Lúc đó tôi không kìm được kêu lên: "Mẹ!" đây là tiếng gọi
đầu tiên kể từ khi tôi biết nói. Mẹ sững sờ cả người, nhìn tôi rất lâu, rồi y
hệt như một đứa trẻ con, mặt mẹ đỏ hồng lên, cười ngớ ngẩn. Hôm đó, lần đầu
tiên hai mẹ con tôi cùng che một cái ô về nhà. Tôi kể sự tình cho bà nội nghe,
bà nội sợ rụng rời ngã ngồi lên ghế, vội vã nhờ người đi gọi cha về. Cha vừa
bước vào nhà, một đám người tráng niên vạm vỡ tay dao tay thước xông vào nhà
tôi, không cần hỏi han trắng đen gì, trước tiên đập phá mọi bát đũa vò hũ trong
nhà nát như tương, trong nhà như vừa có động đất cấp chín. Đây là những người
do nhà Phạm Gia Hỷ nhờ tới, bố Phạm hung hãn chỉ vào cha tôi nói: "Con
trai tao sợ quá đã phát điên rồi, hiện đang nằm nhà thương. Nhà mày mà không
mang 1000 tệ trả tiền thuốc thang, mẹ mày tao cho một mồi lửa đốt tan cái nhà
mày ra."
Một nghìn tệ? Cha đi làm một
tháng chỉ 50 tệ! Nhìn những người sát khí đằng đằng nhà họ Phạm, cha tôi mắt đỏ
lên dần, cha nhìn mẹ với ánh mắt cực kỳ khủng khiếp, một tay nhanh như cắt dỡ
thắt lưng da, đánh tới tấp khắp đầu mặt mẹ. Một trận lại một trận, mẹ chỉ còn
như một con chuột khiếp hãi run rẩy, lại như một con thú săn đã bị dồn vào
đường chết, nhảy lên hãi hùng, chạy trốn, cả đời tôi không thể quên tiếng thắt
lưng da vụt lạnh lùng lên thân mẹ và những tiếng thê thiết mẹ kêu. Sau đó phải
trưởng đồn cảnh sát đến ngănbàn tay bạo lực của cha. Kết quả hoà giải của đồn
cảnh sát là: Cả hai bên đều có tổn thất, cả hai không nợ nần gì nhau cả. Ai còn
gây sự sẽ bắt luôn người đó. Đám người đi rồi, cha tôi nhìn khắp nhà mảnh vỡ
nồi niêu bát đũa tan tành, lại nhìn mẹ tôi vết roi đầy mình, cha tôi bất ngờ ôm
mẹ tôi vào lòng khóc thảm thiết. "Mẹ điên ơi, không phải là tôi muốn đánh
mẹ, mà nếu như tôi không đánh thì việc này không thể dàn xếp nổi, nhà mình làm
gì có tiền mà đền cho người. Bởi nghèo khổ quá mà thành hoạ đấy thôi!".
Cha lại nhìn tôi nói: "Thụ, con phải cố mà học lên đại học. Không thì, nhà
ta cứ bị người khác bắt nạt suốt đời, nhé!". Tôi gật đầu, tôi hiểu.
Mùa hè năm 2000, tôi thi đỗ
vào trung học với kết quả xuất sắc. Bà nội tôi vì làm việc cực nhọc cả đời mà
mất trước đó, gia cảnh ngày càng khó khăn hơn. Cục Dân Chính khu tự trị Ân Thi
(Hồ Bắc) xếp nhà tôi thuộc diện đặc biệt nghèo đói, mỗi tháng trợ cấp 40 tệ.
Trường tôi học cũng giảm bớt học phí cho tôi, nhờ thế tôi mới có thể học tiếp.
Vì học nội trú, bài vở
nhiều, tôi rất ít khi về nhà. Cha tôi vẫn đi làm thuê 50 tệ một tháng, gánh
tiếp tế cho tôi đặt lên vai mẹ, không ai thay thế được. Mỗi lần bà thím nhà bên
giúp nấu xong thức ăn, đưa cho mẹ mang đi. Hai mươi ki lô mét đường núi ngoằn
ngoèo ruột dê làm khổ mẹ phải tốn sức ghi nhớ đường đi, gió tuyết cũng vẫn đi.
Và thật là kỳ tích, hễ bất cứ việc gì làm vì con trai, mẹ đều không điên tí
nào. Ngoài tình yêu mẫu tử ra, tôi không còn cách giải thích nào khác. Y học
cũng nên giải thích khám phá hiện tượng này.
27/4/2003, lại là một chủ
nhật, mẹ lại đến, không chỉ mang đồ ăn cho tôi, mẹ còn mang đến hơn chục quả
đào dại. Tôi cầm một quả, cắn một miếng, cười hỏi mẹ: "Ngọt quá, ở đâu
ra?" Mẹ nói: "Tôi... tôi hái..." không ngờ mẹ tôi cũng biết hái
cả đào dại, tôi chân thành khen mẹ: "Mẹ, mẹ càng ngày càng tài
giỏi!". Mẹ cười hì hì.
Trước lúc mẹ về, tôi theo
thói quen dặn dò mẹ phải cẩn thận an toàn, mẹ ờ ờ trả lời. Tiễn mẹ xong, tôi
lại bận rộn ôn tập trước kỳ thi cuối cùng của thời phổ thông. Ngày hôm sau, khi
đang ở trên lớp, bà thím vội vã chạy đến trường, nhờ thầy giáo gọi tôi ra ngoài
cửa. Thím hỏi tôi, mẹ tôi có đến đưa tiếp tế đồ ăn không? Tôi nói đưa rồi, hôm
qua mẹ về rồi. Thím nói: "Không, mẹ mày đến giờ vẫn chưa về nhà!" Tim
tôi thót lên một cái, mẹ tôi chắc không đi lạc đường? Chặng đường này mẹ đã đi
ba năm rồi, có lẽ không thể lạc được. Thím hỏi: "Mẹ mày có nói gì
không?" Tôi bảo không, mẹ chỉ cho cháu chục quả đào tươi. Thím đập hai
tay:" Thôi chết rồi, hỏng rồi, có lẽ vì mấy quả đào dại rồi!" Thím
kêu tôi xin nghỉ học, chúng tôi đi men theo đường núi về tìm. Đường về quả thực
có mấy cây đào dại, trên cây chỉ lơ thơ vài quả cọc, bởi nếu mọc ở vách đá mới
còn giữ được quả. Chúng tôi cùng lúc nhìn thấy trên thân cây đào có một vết gãy
cành, dưới cây là vực sâu trăm thước. Thím nhìn tôi rồi nói: "Chúng ta đi
xuống khe vách đá tìm!" Tôi nói: "Thím, thím đừng doạ cháu...".
Thím không nói năng kéo tôi đi xuống vách núi...
Mẹ nằm yên tĩnh dưới khe
núi, những trái đào dại vương vãi xung quanh, trong tay mẹ còn nắm chặt một
quả, máu trên người mẹ đã cứng lại thành đám màu đen nặng nề. Tôi đau đớn tới
mức ngũ tạng như vỡ ra, ôm chặt cứng lấy mẹ, gọi: "Mẹ ơi, Mẹ đau khổ của
con ơi! Con hối hận đã nói rằng đào này ngọt! Chính là con đã lấy mạng của
mẹ... Mẹ ơi, mẹ sống chẳng được hưởng sung sướng ngày nào..." Tôi sát đầu
tôi vào khuôn mặt lạnh cứng của mẹ, khóc tới mức những hòn đá dại trên đỉnh núi
cũng rớt nước mắt theo tôi.
Ngày 7/8/2003, một trăm ngày
sau khi chôn cất mẹ, thư gọi nhập học dát vàng dát bạc của Đại học Hồ Bắc đi
xuyên qua những ngả đường mẹ tôi đã đi, chạy qua những cây đào dại, xuyên qua
ruộng lúa đầu làng, "bay" thẳng vào cửa nhà tôi. Tôi gài lá thư đến
muộn ấy vào đầu ngôi mộ cô tịch của mẹ: "Mẹ, con đã có ngày mở mặt mở mày
rồi, MẸ có nghe thấy không? MẸ có thể ngậm cười nơi chín suối rồi!"
Tác giả : Vương Hằng Tích (Trung Quốc)
Dịch giả : Trang Hạ (Việt Nam)